Theo TTƯT.PGS.TS Vũ Lê Chuyên, Trung tâm Tiết niệu Thận học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM,PSA là một loại protein do tuyến tiền liệt tiết ra, tồn tại chính ở tinh dịch và một số ít khác ở trong máu. Xét nghiệm kháng nguyên đặc hiệu PSA là một trong những chỉ định thường quy của bác sĩ tiết niệu, nhằm tìm kiếm dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt, thường gặp nhất ở nam giới trên 50 tuổi. Tuy đây là một xét nghiệm phổ biến trong tầm soát, chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt, có một số hạn chế về tính chính xác và trong việc xác định được mức độ nghiêm trọng của bệnh. Nguyên nhân là chỉ số PSA dễ bị tác động bởi các yếu tố như: lao tuyến tiền liệt, nhiễm trùng đường tiết niệu, có hoạt động tình dục trước khi xét nghiệm vài ngày, hay mới được thăm khám trực tràng bằng ngón tay (DRE)...
Gần đây, các nhà khoa học Mỹ đã nỗ lực tìm cách khắc phục những nhược điểm nêu trên và tìm thấy Pro PSA. Theo PGS Vũ Lê Chuyên, Pro PSA là chất báo trước của PSA, được cho là có khả năng giúp phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới, giúp cho việc tầm soát, chẩn đoán, điều trị kịp thời hơn. Với độ nhạy lên đến 90%, Pro PSA còn giúp loại trừ nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, tránh phải làm sinh thiết khi chưa thật cần thiết. Từ đó, giảm thiểu chi phí chăm sóc sức khỏe và giúp nam giới thoát khỏi tình trạng căng thẳng, lo lắng không đáng có.
Phó Giáo sư Vũ Lê Chuyên đang khám bệnh. Ảnh: BVĐK Tâm Anh.
Kết quả nghiên cứu trên 118 mẫu huyết thanh của nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt và khỏe mạnh cho thấy, tỷ lệ % của Pro PSA có khuynh hướng tăng cao trong nhóm người bị ung thư. Trong một nghiên cứu khác được thực hiện trên 1091 người về tác dụng của Pro PSA đối với việc phát hiện ung thư tuyến tiền liệt, các tác giả kết luận rằng Pro PSA đã cải thiện tính đặc hiệu của các chất đánh dấu trong việc phát hiện ung thư tuyến tiền liệt.
Không chỉ giúp phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, Pro PSA còn có khả năng đánh dấu các vùng có tế bào ung thư một cách chính xác. Ở mô ung thư, Pro PSA chiếm khoảng 3% PSA toàn bộ, trong khi ở mô không ung thư Pro PSA chiếm một phần không đáng kể. Nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng, thể cắt cụt của Pro PSA chiếm 25-95% lượng PSA tự do trong huyết thanh của những người bị ung thư tuyến tiền liệt. Với người khỏe mạnh, tỷ lệ Pro PSA trong huyết thanh chỉ khoảng 6-19%.
Ngoài ra, Pro PSA còn có vai trò theo dõi trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Bằng việc chỉ định xét nghiệm các chỉ số này, bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp thích hợp cho người bệnh sau khi điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa.
Pro PSA cũng có mối quan hệ liên quan tương ứng với các giai đoạn của khối ung thư. Việc định lượng Pro PSA trong huyết thanh hoặc trên bệnh phẩm giúp đánh giá mức độ lây lan của khối ung thư và đề xuất kế hoạch điều trị phù hợp. Nhờ khả năng đánh dấu ung thư tuyến tiền liệt, các nhà khoa học đang hướng nghiên cứu đến việc ứng dụng Pro PSA vào mục đích dự báo ung thư tái phát sau khi điều trị ung thư tuyến tiền liệt tận căn.
Khối u trong tuyến tiền liệt . Ảnh: Shutterstock.
PGS Vũ Lê Chuyên cho hay mối quan hệ giữa Pro PSA và ung thư tuyến tiền liệt đã được khẳng định, tuy nhiên, việc giải nghĩa đến nay vẫn còn chưa thống nhất. Nhiều nhà khoa học cho rằng, Pro PSA thuộc thể chất báo trước của PSA và là một trong 3 thành phần phổ biến tạo nên PSA tự do. Hiện nay, vai trò của Pro PSA đang được làm sáng tỏ thêm và xét nghiệm này vẫn đang ở giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm, chưa chính thức áp dụng tại Việt Nam.
Hân Thái