Cảm lạnh kéo dài có thể gây biến chứng viêm mũi xoang. Ảnh: usman_yousaf.
“Rất nhiều bệnh nhân tìm đến bệnh viện thường mô tả cảm giác sau khi nhiễm lạnh (đi mưa, gặp gió lạnh giao mùa…) như sốt, hắt hơi, chảy nước mũi, ho… Điều đáng nói, 90% trường hợp này đều mua thuốc cảm uống và thấy các triệu chứng diễn biến nặng lên”, PGS.TS Phạm Thị Bích Đào, bộ môn Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết.
Thông thường, khoảng sau 10 ngày, những trường hợp này mới đến gặp bác sĩ. Lúc này, các triệu chứng có thể bao gồm thêm chảy nước mũi vàng, xanh kèm theo đau nhức mặt, mắt… Lúc này, bệnh có thể đã diễn biến thành viêm mũi xoang.
Phân biệt
Theo PGS Đào, trong các trường hợp sau khi nhiễm lạnh, các dấu hiệu như hắt hơi, dịch mũi chảy ra có màu vàng xanh xuất hiện, đây là biểu hiện của tình trạng viêm mũi xoang đợt cấp.
Nhiều người bị cảm lạnh tự ý mua thuốc điều trị khiến bệnh diễn biến nặng hơn. Ảnh minh họa: engin_akyurt .
Mặt khác, nếu sau khi nhiễm lạnh, mọi người hắt hơi, dịch mũi trong như nước mưa kèm theo tình trạng đau mình mẩy. Đó mới là là biểu hiện của cảm lạnh.
Về mặt điều trị, vị chuyên gia cho biết với cảm lạnh, chúng ta có thể sử dụng các thuốc có thành phần chủ yếu là paracetamol (acetaminophen) có công dụng hạ sốt, giảm đau. Khi phối hợp với các dược chất khác như clorpheniramin maleat (hoặc loratadin, fexofenadin), loại thuốc này còn có thêm tác dụng chống dị ứng.
“Tuy nhiên, nhiều kết quả nghiên cứu và sử dụng trên lâm sàng cho thấy paracetamol có nguy cơ gây hại gan. Trong khi phenylpropanolamin và pseudoephedrin có thể gây đột quỵ cho người tăng huyết áp. Vì thế, việc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc rất quan trọng”, vị chuyên gia nhấn mạnh.
Ngoài ra, nếu sau 2 ngày dùng các loại thuốc trên nhưng bệnh không giảm, PGS Đào lưu ý người bệnh cần đến khám ngay tại các cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng.
“Chúng ta không nên đợi đến khi xuất hiện các triệu chứng đau nhức mặt, chảy mũi vàng xanh. Đây đã là biến chứng của viêm xoang từ đợt viêm mũi họng do nhiễm lạnh (cảm lạnh)”, bà nói.
Điều trị như thế nào?
Với tình trạng cảm lạnh, PGS Phạm Thị Bích Đào cho biết các thuốc được đưa vào sử dụng vẫn phải do bác sĩ quyết định.
“Bên cạnh các thuốc có thành phần kể trên, bác sĩ có thể sẽ kê thêm các thuốc điều trị tại chỗ của mũi”, vị chuyên gia nói.
Việc sử dụng các loại thuốc, dù với cảm lạnh, cần có sự chỉ định của bác sĩ. Ảnh minh họa: tamanna_rumee .
Thuốc co mạch mũi, trên thị trường hiện nay, có hai dạng bào chế chính là thuốc nhỏ mũi và thuốc xịt mũi với hoạt chất chính xylometazolin, naphazolin. Thuốc được các bác sĩ khuyến cáo chỉ nên sử dụng trung bình trong 5-7 ngày/đợt điều trị.
Nguyên nhân là nếu sử dụng trong thời gian dài, các loại thuốc này sẽ dẫn đến hiện tượng khô niêm mạc mũi, ngạt mũi nhiều hơn, làm giảm tính đàn hồi của mạch máu trong niêm mạc mũi và làm hỏng hệ thống màng nhầy - lông chuyển.
PGS Đào cảnh báo: “Từ đây, việc đáp ứng của niêm mạc mũi đối với thuốc sẽ ngày càng giảm, tạo nên bệnh viêm mũi do ngạt mũi kéo dài”.
Một số thuốc chống viêm có thể kể đến là Ethanolamine, Ster acid, disodium phosphate. Argyrol 1% cũng là loại thuốc có muối bạc (AgNO3) có tác dụng sát trùng nhẹ, làm săn niêm mạc mũi.
Ngoài ra, PGS Đào cho biết các bác sĩ có thể kê cho bệnh nhân sử dụng kháng sinh nhóm beta lactam để dự phòng bội nhiễm sau cảm lạnh tùy theo quyết định sau khi khám, đánh giá khả năng tự phục hồi của niêm mạc mũi, tránh tình trạng viêm nhiễm tấn công vào xoang.
“Nhóm có hoạt tính kháng cầu khuẩn Gram dương và Gram âm ưa khí và kỵ khí, kể cả hầu hết chủng Staphylococcus tiết penicilinase và có hoạt tính kháng vi khuẩn đường ruột Gram âm - các chủng vi khuẩn hay gây viêm họng”, vị chuyên gia giải thích.
Về cách sử dụng, liều thông thường là 750 mg, uống 8 giờ/lần. Với trẻ nhỏ, 30-60 mg/kg thể trọng/ngày là liều phù hợp.
“Nếu cần có thể tăng đến 100 mg/kg/ngày, chia làm 3-4 liều nhỏ”, PGS Đào nói thêm.
Trẻ sơ sinh có thể cho dùng tổng liều hàng ngày tương tự nhưng chia làm 2 hoặc 3 liều nhỏ.
Trong các trường hợp suy thận, khi độ thanh thải creatinin trong khoảng từ 10 đến 20 ml/phút, bệnh nhân có thể dùng liều cho người lớn thông thường là 750 mg, dùng 12 giờ/lần. Khi độ thanh thải creatinin dưới 10 ml/phút, người bệnh nên dùng liều người lớn thông thường 750 mg mỗi ngày một lần.
PGS Đào cho biết thêm việc điều trị sớm hay muộn của người bệnh còn có giá trị tiên lượng hiệu quả. Do đó, nếu sau cảm lạnh 2 ngày, các triệu chứng không thuyên giảm, người bệnh phải đến khám tại các cơ sở y tế, không nên tự ý mua thuốc tại các nhà thuốc.
“Nếu viêm mũi đơn thuần do lạnh hoặc thậm chí viêm mũi mủ do bội nhiễm sau cảm lạnh, việc điều trị chỉ cần 7-10 ngày. Tuy nhiên, nếu bệnh diễn biến thành viêm mũi xoang, người bệnh sẽ phải điều trị trong 1-3 tháng”, vị chuyên gia cho hay.
Đồng thời, viêm mũi xoang là một biến chứng từ viêm mũi họng thông thường nên khả năng phục hồi của niêm mạc mũi, xoang rất khó khăn và thường sau đó, viêm xoang rất dễ xảy ra và diễn biến nhanh hơn.