Tinh hoàn nam giới trưởng thành có kích thước khoảng 18,6 ml. Nếu bị teo, kích thước tinh hoàn có thể giảm xuống còn 15 ml. Tinh hoàn có thể co lại khi gặp lạnh và giãn ra khi ấm hơn. Tuy nhiên, tình trạng teo tinh hoàn này không do phản ứng với nhiệt độ, cảm xúc...
Nguyên nhân gây teo tinh hoàn thường gặp là chấn thương, xơ gan, giãn tĩnh mạch thừng tinh. Nguyên nhân ít gặp hơn là do nam giới mắc Hội chứng Klinefelter, Hội chứng Prader - Willi, suy tuyến yên, nhiễm trùng, tác dụng phụ của các steroid ngoại sinh...
Theo Thầy thuốc ưu tú – Tiến sĩ Nguyễn Thế Trường, Phó Trưởng khoa Nam học, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh Hà Nội, tinh hoàn thường bị teo do nguyên nhân nhiễm trùng, mắc quai bị. Các loại virus tấn công tinh hoàn gây đau nhức, nóng đỏ. Tuy ban đầu tinh hoàn sưng to lên, nhưng về lâu dài sẽ teo lại. Nam giới bị viêm tinh hoàn đơn độc (nghĩa là chỉ nhiễm trùng ở tinh hoàn) hầu hết là do virus quai bị xâm nhập, chiếm tỷ lệ 20-25%. 60% nam giới bị teo tinh hoàn ở ít nhất một bên tinh hoàn. Tình trạng viêm tinh hoàn xuất hiện từ ngày thứ 4-7 khi quai bị. Nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy hầu như đều bị teo tinh hoàn.
Bác sĩ Thế Trường trong một phiên khám bệnh. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Một nguyên nhân khác gây viêm và dẫn đến teo tinh hoàn là do vi khuẩn. Các loại vi khuẩn gây viêm tinh hoàn chủ yếu thuộc nhóm gây ra các bệnh lây truyền qua đường tình dục, điển hình như bệnh Chlamydia, lậu, HIV/AIDS. Vi khuẩn xâm nhập phần ống cuộn kết nối với mào tinh, ống dẫn tinh và đi đến tinh hoàn. Trường hợp phổ biến gây viêm tinh hoàn khác được ghi nhận là do các bệnh tiết niệu như viêm niệu đạo, viêm bàng quang... Vi khuẩn từ đường tiết niệu lây lan đến ống dẫn tinh, mào tinh khiến cho tinh hoàn bị viêm.
Bác sĩ Thế Trường cho biết, nam giới được đặt ống thông, đặt các dụng cụ khác vào dương vật cũng dễ nhiễm trùng. Tuy nhiên, mức độ teo tinh hoàn không liên quan đến tính nghiêm trọng của viêm tinh hoàn và khả năng sinh sản.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh cũng là một trong những nguyên nhân gây viêm tinh hoàn. Trên thực tế đã có nhiều trường hợp thể tích tinh hoàn giảm do giãn tĩnh mạch thừng tinh. Cơ chế chính xác vẫn đang được nghiên cứu.
Nam giới có thể bị teo tinh hoàn do testosterone thấp. Ảnh: Shutterstock
Ngoài ra, nam giới còn có thể bị teo tinh hoàn do nguyên nhân thiếu hụt nội tiết tố testosterone, bởi tinh hoàn là nơi sản xuất đến 95% testosterone. Hormone này được đưa vào máu đóng vai trò nội tiết và một số hoạt động của cơ thể. Nếu thiếu hormone, khả năng sinh sản giảm do số lượng và chất lượng tinh trùng đều giảm. Teo tinh hoàn còn do bị xoắn gây thiếu máu nuôi.
Một nguyên nhân khác là sử dụng rượu nhiều và liên tục trong thời gian dài. Rượu sẽ gây teo tinh hoàn trực tiếp hoặc gián tiếp. Khi được hấp thu vào cơ thể, rượu trải qua quá trình chuyển hóa và sản sinh ra các sản phẩm phụ gây tổn thương mô tinh hoàn, màng tinh hoàn, tế bào mầm tinh hoàn... Hơn nữa, sự oxy hóa của các enzym còn ngăn chặn quá trình trao đổi chất, khiến cho tế bào bị tổn thương không có cơ hội phục hồi. Rượu còn là nguyên nhân gián tiếp gây teo tinh hoàn. Các chất oxy hóa được tạo ra trong quá trình chuyển hóa rượu (ROS) ức chế việc sản xuất nội tiết tố nam testosterone. Do đó, nam giới nghiện rượu sẽ có mức testosterone thấp, chất tự nhiên opioid tăng cao làm giảm nồng độ hormone vùng dưới đồi và tuyến yên; ảnh hưởng xấu đến tế bào Leydig, khu vực chịu trách nhiệm sản xuất hormone nam. Khi nồng độ testosteron thấp, tinh hoàn dễ bị teo nhỏ ở một hoặc cả hai bên.
Để chẩn đoán nguyên nhân gây teo tinh hoàn, bác sĩ chuyên khoa sẽ hỏi về lối sống, tần suất quan hệ, tiền sử các bệnh lây truyền qua đường tình dục... Bác sĩ cũng có thể yêu cầu siêu âm tinh hoàn.
Việc điều trị teo tinh hoàn được xác định trên nguyên nhân, mức độ bệnh... Người bệnh sẽ được dùng thuốc nội tiết để làm to tinh hoàn, được hướng dẫn thay đổi lối sống, giảm tiêu thụ hoặc bỏ hẳn uống rượu, tăng cường sức khỏe bằng chế độ dinh dưỡng cân bằng, tăng cường vận động, thư giãn...
Bác sĩ Thế Trường cho biết, teo tinh hoàn ảnh hưởng đến sinh lý, gây giảm ham muốn, rối loạn cương, liệt dương. Thời điểm phát hiện bệnh có ý nghĩa quyết định đối với việc điều trị nhưng điều trị teo tinh hoàn không phải lúc nào cũng có thể phục hồi kích thước ban đầu. Do đó, khi phát hiện kích thước tinh hoàn giảm, nam giới nên sớm đến bệnh viện chuyên khoa nam học để được đánh giá và đưa ra phác đồ điều trị cụ thể, nhằm hạn chế biến chứng.
Hân Thái