TTO - Chỉ đến khi Quỳnh - Vũ gặp nhau, gắn bó ngay cả trong cái chết thì chúng ta mới có một Xuân Quỳnh nhà thơ và một người đàn bà Xuân Quỳnh "đậm vị" hơn nhiều: bỏng cháy, khát khao và đầy dằn vặt; hạnh phúc đấy mà cũng đầy lo lắng, bất an, ám ảnh.
- Nhạc kịch Sóng đưa chuyện Xuân Quỳnh đến với khán giả TP.HCM
- Con trai nữ sĩ Xuân Quỳnh rơi nước mắt xem nhạc kịch về mẹ, cha ruột và cha dượng
- Sắp ra mắt nhạc kịch về mối tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ
Đọc tập nhật ký, ghi chép và những bức thư chưa từng công bố của Xuân Quỳnh trong cuốn sách Trong đáy mắt trời xanh là vĩnh viễn, người đọc nhìn rõ hơn tình yêu lúc nào cũng đầy khao khát của Xuân Quỳnh dành cho Lưu Quang Vũ và nỗi lo âu mình "khô cằn và bất lực" trước người chồng là một tài năng lớn.
Là cuốn sách kỷ niệm 80 năm ngày sinh Xuân Quỳnh (6-10-1942 - 6-10-2022), cuốn sách nỗ lực tập hợp, chắt lọc những ghi chép đời thường phần nhiều chưa được công bố của tác giả Sóng, bao gồm ba phần: phần nhật ký dành cho con trai đầu Lưu Tuấn Anh; phần ghi chép những ngày ở chiến trường Vĩnh Linh; phần thư từ viết cho con, cho người thân trong gia đình và những đối thoại thư từ của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. Sách do chính người em chồng của nữ sĩ - PGS Lưu Khánh Thơ - biên soạn, Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn ấn hành.
Tất nhiên, dễ đoán, phần hấp dẫn nhất trong cuốn sách, như mọi khi, chính là phần thư từ giữa cặp vợ chồng nghệ sĩ nổi tiếng bậc nhất thế kỷ 20 của làng văn nghệ Việt Nam mà tình yêu và cái chết bên nhau của họ đã trở thành huyền thoại văn nghệ suốt mấy chục năm qua.
Tuy thế, phần nhật ký cho con Lưu Tuấn Anh và phần ghi chép ở Vĩnh Linh cũng có những giá trị riêng. Nó cho thấy một Xuân Quỳnh bình dị, đời thường thuở trước khi gặp tình yêu định mệnh của đời mình, một Xuân Quỳnh "cũng là như mọi người thôi".
Đó là người phụ nữ khao khát yêu thương hay sầu hay tủi, một người mẹ ngắm nhìn trìu mến và tỉ mỉ đứa con đầu lòng lớn lên như bao bà mẹ khác, một người viết trẻ chưa quá nhiều trải nghiệm, đa sầu đa cảm lăn lóc trong những chuyến công tác vào chiến trường để ghi chép hiện thực, hăm hở sáng tác.
Xuân Quỳnh không đi ngoài luồng trào lưu hiện thực xã hội chủ nghĩa trong công việc của một nhà báo, một người sáng tác đi thực tế.
Chỉ đến khi Quỳnh - Vũ gặp nhau và gắn bó với nhau ngay cả trong cái chết thì chúng ta mới có một Xuân Quỳnh nhà thơ và một người đàn bà Xuân Quỳnh "đậm vị" hơn nhiều: bỏng cháy, khát khao và đầy dằn vặt; hạnh phúc đấy mà cũng đầy lo lắng, bất an, ám ảnh.
Yêu như thế thì khổ sở tưởng như đương nhiên. Phần những bức thư hai người thơ này gửi cho nhau đã cho thấy rõ một Xuân Quỳnh như thế.
Xuân Quỳnh là người đàn bà yêu và bà đã yêu cuồng nhiệt khi gặp được tia lửa làm bùng lên ngọn lửa yêu trong mình. Để từ đó cuộc đời của bà, những sáng tác của bà có thể nói đã được dệt dáng hình riêng từ chính tình yêu của bà với Lưu Quang Vũ.
Nhưng lại cũng chính bà là người đốt lên và là nguồn dưỡng khí giữ ngọn lửa tài năng của chồng mình cháy sáng, như chính Vũ thừa nhận trong một lá thư gửi cho Quỳnh một năm trước cái chết cùng nhau của gia đình họ:
"Chúng ta sống với nhau đã 14 năm, nhiều gian khổ nhưng cũng nhiều niềm vui. Anh đã làm được nhiều việc, một phần cũng nhờ em, và biết rằng dù ở trên đời còn có nhiều cô gái khác - những "yêu tinh" như em vẫn nói - nhưng chỉ có em là yêu thương và hiểu anh, hiểu cả những thói tật đến công việc và những nỗi đam mê".
Nhưng với Quỳnh thì Vũ thậm chí không chỉ là nguồn nuôi dưỡng, mà là tất cả sự sống của bà, là hơi thở của bà, là cả bầu trời, là ánh sáng vĩnh viễn, đến độ "sau khi lấy anh thì em thấy thiên hạ đều tầm thường và ngu dốt cả", và "nếu không có anh em thật là vô nghĩa… Em thấy kinh hoàng vô cùng, nếu không có anh. Em đi về không có mục đích".
Một tình yêu "dính mắc" đến thế thì dù nhiều lúc nó làm cho người ta lớn thêm lên, mạnh thêm hơn thì ngay sau đó sẽ là sầu khổ. Nỗi đau ấy nếu phải chịu đựng thì rất kinh khủng, nhất là với một trái tim mong manh cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng của Xuân Quỳnh.
May thay bà là một nhà thơ tài năng. Bà đưa hết những hạnh phúc lẫn khổ đau ấy vào thơ để thơ tiếp tục ở lại an ủi con người rất lâu...
THIÊN ĐIỂU